زلزله یکی از بلایای طبیعی است که ممکن است در هر زمان و بدون اطلاع قبلی رخ دهد. بنابراین آگاهی از نحوه برخورد با این حادثه می‌تواند به‌سلامت شما و خانواده‌تان کمک کند. ممکن است در طول عمرتان تابه‌حال تجربه برخورد با زلزله را نداشته باشید و یا این اتفاق برای شما رخ داده و متأسفانه عزیزانتان را به علت عدم آگاهی از نحوه برخورد با زلزله، و یا غیراستاندارد بودن خانه از دست داده باشید، بنابراین با آگتهی از این نکات می‌توانید جان خود و عزیزانتان را حفظ کنید.
زلزله چگونه رخ می‌دهد؟
اگر بخواهیم زمین‌لرزه را به زبان ساده توضیح دهیم، باید بگوییم زمین از صفحات و برش‌هایی تشکیل شده است، این صفحات دارای حرکت‌های پایداری هستند و ممکن است در هر روز یک اینچ حرکت کنند. حال موقعیتی را در نظر بگیرید که این صفحات به‌شدت به یکدیگر فشار بیاورند و در برابر هم مقاومت کنند، در این صورت انرژی به وجود آمده یا به سمت پایین می‌رود و یا به‌صورت زلزله از روی سطح زمین تخلیه خواهد شد. خط گسل نیز منطقه‌ای است که این صفحات به هم‌فشار می‌آورند.
زلزله در ایران:
ایران نیز ازجمله کشورهایی که است که هرچند سال یک‌بار زلزله‌هایی در آن رخ می‌دهد و طبق آمار و اطلاعات بر روی گسل زلزله قرار دارد. بنابراین آموزش روش‌های برخورد با زلزله و اقدامات ایمنی در هنگام وقوع و بعد از آن می‌تواند برای ایرانیان و همه انسان‌ها بسیار مفید و باارزش باشد. در طول ۱۰۰ سال گذشته در ایران زلزله‌های بسیار بزرگی رخ داده که جان هزاران نفر را گرفته است، زلزله بوئین زهرا با شدت ۷.۲ ریشتر در سال ۱۳۴۱ که حدود ۱۰ هزار نفر را به کشتن داد، زلزله دشت بیاض در خراسان با قدرت ۷.۴ ریشتر، و زلزله رودبار با قدرت ۷.۴ ریشتر ، که ۳۵ هزار نفر را به کشتن داد و یکی از بزرگ‌ترین و بدترین زلزله‌های تاریخ ایران به‌حساب می‌آید. در این بین یکی از زلزله‌های دردناک در کرمان رخ داده است و بهانه سالگرد این زلزله مخوف تصمیم گرفتیم در مورد این حادثه طبیعی بیشتر حرف بزنیم. زلزله بم در ساعت ۵:۲۶ بامداد در۵ دی‌ماه سال ۱۳۸۲ با قدرت ۶.۵ ریشتر، ۴۱ هزار نفر را به کام مرگ کشاند.
در این مطلب با ما همراه باشید تا با روش‌های برخورد با زلزله آشنا شوید و اقدامات ایمنی در هنگام وقوع و بعد از زلزله را بیاموزید.
اقدامات لازم قبل از وقوع زمین‌لرزه:
-
خود و خانواده‌تان را برای وقوع زلزله آماده کنید:
طبق توصیه سازمان مدیریت بحران فدرال (FEMA) شما باید سه چیز را برای وقوع زلزله آماده‌سازید: خانه، خانواده و جامعه.
هر خانواده باید مطمئن شود که تمام اعضای آن نحوه برخورد با زلزله را بلد هستند. در این راستا بهتر است مانورهای تمرینی زلزله در خانه برگزار کنید، همچنین روش تماس با اورژانس (۱۱۵) را به آن‌ها بیاموزید.
- نقشه خانه‌تان را بررسی کنید، راه‌های خروج هر اتاق و طبقه را به خاطر بسپارید.
- مکان‌هایی ایمن‌تر در خانه را شناسایی کنید. این فضای امن باید دور از پنجره و اجسام خطرناک باشد.
- جعبه کمک‌های اولیه‌تان را در دسترس نگه‌دارید.
- یک کپسول آتش‌نشانی در خانه داشته باشید.
- روش‌های قطع سیستم برق، گاز و آب را یاد بگیرید.
- فضای بازی که در حیاط می‌توانید به آن پناه ببرید را شناسایی کنید.
- چراغ‌قوه و سایر ابزارها را در یک مکان مشخص و در دسترس قرار دهید.
- در صورت امکان یک کیف آماده تهیه کنید، که در آن مواد غذایی کنسروی، کیت کمک‌های اولیه، آب‌معدنی، رادیو و باتری و چراغ‌قوه قرار دارد.
- مراقبت از افراد، حیوانات و اموال در شرایط اضطراری بسیار مهم و نیازمند آموزش است. پس از زلزله ممکن است از افراد مجروح و حیوانات خانگی مراقبت کنید، بنابراین بهتر است کمک‌های اولیه را آموزش‌دیده و CPR را یاد بگیرید. در این راستا نهادهایی مانند صلیب سرخ آموزش‌های لازم را به شما می‌دهند.
-
آماده‌سازی خانه:
- سازه و ساختار خانه را بررسی کنید، آیا سقف خانه در برابر زلزله مقاوم است؟ آیا پایه‌های آن محکم بوده و مصالح به کار برده در آن استاندارد است، اگر خانه شخصی خودتان است با یک پیمانکار مشورت کرده و خانه را مقاوم‌سازی کنید، و اگر مستأجر هستید از صاحب‌خانه بخواهید که خانه را در برابر زلزله مقاوم کند.
- در دکوراسیون خانه نیز دقت کنید.
- اجسام سنگین و بزرگ را بر روی قفسه‌های پایین‌تر قرار دهید.
- ظرف، شیشه و وسایل شکستنی را در کابینت‌هایی که قفل دارند قرار دهید.
- وسایلی مانند آینه، عکس و .. را از محلی که در آن می‌خوابید، دور کنید تا خط سقوط آن‌ها در هنگام خواب شما را تهدید نکند.
- سیم‌کشی و سیستم گاز خانه خود را بررسی کنید و در صورت مشکل تعمیر نمایید.
- اتصالات لوله را بررسی کنید تا گاز و آب نشتی نداشته باشند.
- در فروشگاه‌ها بهتر است آفت‌کش‌ها، محصولات قابل اشتعال را در قفسه‌های پایین‌تر نگه دارند.
- بر روی کابینت خود قفل بگذارید.
- چرخ‌های یخچال را جدا کرده و یا قفل کنید.
- اشیا سنگین را از درب و مسیرهای خروج دور نگه‌دارید.
- برخی از شرکت‌ها، بیمه زلزله ارائه می‌دهند، بهتر است خانه‌تان را در برابر زلزله بیمه کنید تا خسارت‌های مالی آن به حداقل برسد.
اقدامات لازم در حین زمین‌لرزه:
اگر متوجه شدید زمین در حال حرکت است، خونسردی خود را حفظ کنید و عکس‌العمل ناگهانی انجام ندهید. اگر در حین وقوع زمین‌لرزه در داخل خانه و ساختمان هستید، در داخل منزل بمانید و سعی نکنید خارج شوید، آمار نشان داده است که بیشتر جراحات زمین‌لرزه ناشی از فرار از محیط کنونی، سقوط، پرتاپ اجسام، شکستن شیشه و .. است، نه فروپاشی ساختمان. بنابراین بهتر است در همان مکان به دنبال یک شرایط مناسب باشید تا پناه بگیرید. اگر در خارج از ساختمان هستید به‌هیچ‌وجه به ساختمان نزدیک نشده و وارد نشوید.
-
نکات مهم درهنگام وقوع زلزله ( در داخل ساختمان):
- از اصل «نشستن، پوشاندن، ماندن» استفاده کنید.
- اگر یک میز مانند میز ناهارخوری و یا صندلی در نزدیک شما است به زیر میز رفته و پایه آن را نگه‌دارید و تا تمام شدن تکان‌ها در آن‌جا بمانید. البته طبق تئوری مثلث حیات، پیشنهاد داده می‌شود که به‌جای زیر میز رفتن، به کنار آن و یا کنار اجسام بزرگ بروید؛ این تئوری بیشتر برای سقف‌های یکپارچه به کار می‌رود و برای معماری ایران مناسب نیست.
- از قفسه‌های کتاب و یا سایر اجسامی که ممکن است بر روی شما سقوط کند دور شوید و در این مکان‌ها پناه نگیرید.
- از پنجره‌ها و وسایل شیشه‌ای دور شوید.
- اگر در رختخواب هستید در همان مکان بمانید و سر خود را با یک بالش محافظت کنید.
- اگر بر روی صندلی چرخ‌دار (ویلچر) هستید به یک موقعیت امن رفته و چرخ را قفل کنید. اگر قادر به پناه بردن به یک مکان امن نیستید، در همان مکان سر خود را با دست بپوشانید تا اشیا به آن برخورد نکند.
- از پنجره‌ها دور شوید.
- از آسانسور استفاده نکنید.
- از راه‌پله دوری کنید؛ راه‌پله یک تله زلزله است، که احتمال آسیب‌دیدگی بر روی آن بسیار زیاد است.
-
نکات مهم درهنگام وقوع زلزله ( در خارج از ساختمان):
- در یک نقطه پناه گرفته و بر روی زمین بنشینید و از سر خود محافظت کنید،
- نزدیک ساختمان‌ها، تیر چراغ‌برق و درختان نشوید.
- اگر در هنگام رانندگی هستید به آهستگی به کنار جاده بروید ، توقف کرده و ترمز کنید و ماشین را خاموش نمایید. نزدیک پل‌ها، تیر چراغ‌برق، درختان، تابلوها، ساختمان‌ها، وسایل نقلیه دیگر و … توقف نکنید.
-
نکات مهم درهنگام وقوع زلزله ( در مکان‌های عمومی مانند استادیوم‌ها، سالن‌های سینما و …)
- اگر در استادیوم و یا تئاتر هستید در کنار صندلی خود بنشینید و با دست سر و گردن خود را پوشش دهید .
- مکان را ترک نکنید و تا اتمام حرکت زمین‌لرزه منتظر بمانید و درنهایت به‌آرامی سالن را ترک کنید.
نکات مهم:
- در طول زمین‌لرزه به اتاق‌های دیگر نروید، زیرا این حرکت می‌تواند تعادل شما را برهم زده و سقوط کنید. همچنین اشیا اطراف می‌توانند برای شما خطر بیشتری به وجود آورند.
- درب‌های خانه، برخلاف اعتقادات قدیم محکم و ایمن نیستند، برعکس، این درب ورودی می‌تواند برای شما خطر بیشتری به وجود آورد.
- مثلث حیات در زلزله: در این روش پیشنهاد می‌شود به‌جای رفتن در زیر میز یا قرارگیری در زیر درگاه افراد در کنار اجسام بزرگ پناه بگیرند تا درصورتی‌که سقف ساختمان فرو ریخت افراد در زیر حفره‌ای که در کنار اجسام بزرگ تولید می‌شود زنده بمانند. البته این روش مخالفان و موافقان زیادی دارد و با توجه به نوع سازه‌ای که در سقف به کار برده شده ممکن است تأثیر مثبت و منفی داشته باشد.
اقدامات بعد از زمین‌لرزه:
به‌طور معمول بعد از زمین‌لرزه‌ها، پس لرزه‌های زیادی نیز رخ می‌دهد، بنابراین سازه‌هایی که در جریان زلزله اندکی آسیب دیده‌اند، ممکن است در این پس لرزه‌ها بیشتر آسیب ببیند. بنابراین راهکارها و اقدامات بعد از زمین‌لرزه نیز بسیار مهم و حائز اهمیت است:
- خونسردی خود را حفظ کنید و به دقت به اطراف نگاه کنید تا مطمئن شوید حرکت زمین‌لرزه قطع شده است.
- اکنون زمان خروج از ساختمان است، بنابراین اگر در داخل خانه هستید به بیرون بروید و در یک فضای باز دور از هرگونه ساختمان، درخت یا هر شی‌ء قرار بگیرید.
- به انسان‌های زخمی و آسیب دیده کمک کنید، اما وارد شرایط بحرانی نشوید و این کار را به نیروهای امداد بسپارید زیرا آن‌ها تجربه و تجهیزات بیشتری دارند.
- آتش‌سوزی‌های کوچک را خاموش کنید، آتش‌سوزی بعد از وقوع زلزله از شایع‌ترین حوادثی است که جان بسیاری از افراد را گرفته است.
- برای آگاهی از اطلاعات و اخبار، رادیو و یا گوشی خود را روشن کنید و اخبار را بررسی کنید.
- اگر خانه‌تان آسیب دیده است به‌هیچ‌وجه به خانه باز نگردید و به پناهگاه بروید؛ آدرس پناهگاه‌ها اصولاً از طریق رادیو و اخبار اعلام می‌شود.
- در هنگام رانندگی بعد از زلزله دقت کنید.
- کابینت‌های آشپزخانه را با احتیاط باز کنید، شاید ظرف و اشیایی در آن تکان خورده و به محض باز کردن درب کابینت، سقوط کنند.
- اگر به اینترنت دسترسی دارید می‌توانید روش‌های نگهداری از غذا و آب را جست‌وجو کنید. البته به فروشگاه‌ها هجوم نبرید و تنها برای چند روز خود آذوقه خریداری کنید.
- یک ساک دستی از انواع لباس، مواد غذایی فاسد نشدنی،آب، لوازم شخصی موردنیاز، وسایل ارتباطی و … تهیه کنید و در دسترس خود بگذارید.
- درصورتی‌که مایعات مانند سفیدکننده، و سایر مایعات قابل اشتعال بر روی زمین ریخته است آن را پاک کنید.
- دودکش بخاری و شومینه را بررسی کنید.
- سیستم گازی، الکترونیکی، لوله‌های آب و … را بررسی کنید تا خطری شما را تهدید نکند.
درنهایت شما باید خود، خانه و جامعه را برای زمین‌لرزه آماده کنید. می‌توانید در همایش‌های زلزله‌ای که در مدارس و یا نهادهای دیگر برگزار می‌شود شرکت کنید، این همایش‌ها یک فرصت خوب و عملی برای آموزش در برخورد با زلزله است. علاوه بر آموزش با نحوه مقابله با زلزله، در هنگام وقوع و بعدازآن بهتر است در برنامه‌های داوطلبانه شرکت کرده و به‌صورت داوطلبانه به مردم کمک کنید.
